Η ταχύτητα της αλλοτρίωσης
Η ιστορία μιας διαδρομής Αιγάλεω -Αμπελόκηποι ή μια γενικευμένη συνθήκη κανιβαλισμού που, άτυπα, μοιάζει να κανονικοποιείται σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορούμε να παρατηρήσουμε πιο εστιασμένα τα επιμέρους σημεία καθημερινά λόγω της ανησυχητικής τους συχνότητας και ειδικότερα σε χώρους όπως το μετρό, ένα μαζικό μεταφορικό μέσο με τον χαρακτηριστικό του περιβάλλοντα δημόσιο χώρο. Το αξιοσημείωτο λοιπόν της διαδρομής ήταν ότι έτυχε (ή μήπως όχι) να συμβούν πολλά περιστατικά “τριβής” (μεταξύ αγνώστων) επιβατών και εργαζόμενων που χαρακτηρίζονταν από κλιμάκωση χωρίς προφανή λόγο και σίγουρα όχι τέτοιον που να δικαιολογεί την συγκεκριμένη ένταση και έκταση. Μια μεσήλικη γυναίκα βρίζει μέσα από τα δόντια της την κοπέλα που προσπέρασε τρέχοντας, ένας άντρας περασμένα τριάντα δείχνει με έντονες γκριμάτσες ότι ενοχλείται από μια παρέα εφήβων, μια κοπέλα βρίζει μια άλλη κοπέλα που την σκούντηξε κατά λάθος, αρκετά έντονα ή επιθετικά βλέμματα μεταξύ αυτών που αντιλαμβάνονται ότι οι άλλοι τους κοιτούν επίμονα, βρισιές στην αρχή της σκάλας όταν παίζουν διαγκωνισμοί για να ανέβουν και, το αποκορύφωμα, νεαρός ουρλιάζει στον υπάλληλο του εκδοτηρίου ότι η απάντηση του ήταν αγενής απαιτώντας υποτακτικό ύφος επειδή είναι υπάλληλος, ζητώντας τον προϊστάμενο του προκειμένου να τον επιπλήξει. Περιστατικά που μοιάζουν πιο πολύ με αφορμή για εκτόνωση, κλίμα γηπέδου χωρίς όμως τις προϋποθέσεις του. Περιστατικά που εκτονώνουν εμφανή σπασμένα νεύρα από άγχος, καταπίεση, δυστυχία, που αναζητούν τον αποδέκτη τους τυφλά, χωρίς να ενδιαφέρονται αν κατευθύνονται στη σωστή πλευρά. Περιστατικά όπου περισσεύει η αγένεια, η αγριότητα, η επιθετικότητα και γενικά μια επιθετική απαξία στον άγνωστο διπλανό.
Μια διαπίστωση ακόμα που αφορά σχεδόν όλες τις περιπτώσεις είναι ότι κάθε αφορμή για το έναυσμα των σκηνών σε μεγάλο βαθμό έχει να κάνει με την αίσθηση και αυτό που επιβάλει γενικά το μετρό ως δομή και περιβάλλον, κυρίως τις ώρες αιχμής. Αμεσότητα και αποστασιοποίηση στην επαφή συγχρόνως, εναλλαγή ησυχίας και φασαρίας, γρήγορη μετακίνηση και αγχώδης ή κουρασμένη διάθεση στην ατμόσφαιρα. Αναρωτιέμαι αν αυτό το μείγμα που εκτονώνεται σε αυτό το ιδιότυπα δυσμενές τοπίο, χωρίς την αλαζονική διάθεση των γενικεύσεων, κανονικοποιείται σε τέτοιο βαθμό όπου όχι μόνο δεν αντιστρέφεται αλλά αποτελεί και την βάση για ένα πιο δυστοπικό σχήμα ανταγωνισμού που προφητεύει το μέλλον… Όμως γίνεται πιο πολύ; Και πόσο μπορεί να πυροδοτηθεί η ίδια σκηνή καθώς θα εισάγονται κι άλλα χαρακτηριστικά διακρίσεων και διαχωρισμών (φυλετικά, έμφυλα, ταξικά) που εντείνουν τον κανιβαλισμό μεταξύ των καταπιεσμένων;
Μια επιπλέον εκτίμηση, που έχει σημασία στο πλαίσιο του ξεπεράσματος τέτοιων κανιβαλιστικών συμπεριφορών, σχετίζεται με τη μη νομιμοποίηση τους. Όταν υπάρχει κάποια αντίδραση που απευθύνεται με την απαραίτητη ψυχραιμία και προκρίνει, ενεργοποιώντας και η ίδια την κοινωνική αλληλεγγύη και ισότητα που προϋποθέτει, την αξίωση στον Άλλον, αναπόφευκτα θα αφήσει εκεί που υπάρχει ακόμα “χώρος” το μήνυμα ότι ο εχθρός δεν βρίσκεται σε αυτή την πλευρά. Αντίθετα η κοινωνική συνείδηση θα συνεχίσει την πορεία της προς τα κάτω συμπαρασύροντας τους πιο κάτω αν δεν βρει της παρεμβάσεις που λειτουργούν ως αναχώματα στα κελεύσματα της εξουσίας. Αυτές τις ευθείες ή απολανθάνουσες προσταγές να απαξιώνουμε τους εαυτούς μας και τους Άλλους.
Στο τελευταίο περιστατικό που αναφέρεται παραπάνω, πλην της γράφουσας, δεν υπήρξε καμία αντίδραση. Για την ακρίβεια ο κόσμος στεκόταν, φαινομενικά τουλάχιστον, αδιάφορος και μάλλον ανησυχούσε για την καθυστέρηση του συρμού και όσοι απλά περνούσαν πήγαιναν στη δουλειά τους δίχως καν να σταθούν να δουν γιατί ένας άνθρωπος ωρύεται, καμία έκφραση, ούτε έκπληξη ούτε ανησυχία ούτε καν ένα βλέμμα που να συνδέεται με αυτό που συμβαίνει! Απλά τρομακτικό! Ξεχνιέται το γεγονός ότι η αλληλεπίδραση αποτελεί δυνατότητα σημαντική, δυναμική και μοναδική κοινωνικά. Όμως δεν ξεχνιέται απλά. Η ιδιότυπη αυτή αμνησία ή απενεργοποίηση δυνατοτήτων προκαλεί στην πραγματικότητα ένα πλαίσιο συγκρότησης του υπάρχοντος στο πλαίσιο του καπιταλισμού, όπου δημιουργούνται ολοένα και περισσότερο οι όροι και οι συνθήκες ώστε να ζούμε και να επικοινωνούμε με αυτό τον τρόπο. Ειδικά μέσα στον μητροπολιτικό ιστό.
Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν εξελιχθεί τα μέσα δικτύωσης (twitter,messenger, instagram, viber) και επικοινωνίας (smatfone κλπ) επηρεάζοντας σημαντικά το πώς επικοινωνούμε άρα και το ποιοι είμαστε. Η επικοινωνία έχει αποκτήσει τρομακτικές ταχύτητες, με λιγότερη ομιλία και περισσότερα μηνύματα, άρα πιο εσωστρεφής (αφού συμμετέχουν λιγότερες αισθήσεις), επιβάλλοντας μια αγωγή που αναπόφευκτα εσωτερικεύει ένα πολυεπίπεδο κώδικα κλειστότητας, ενόσω παραμένουμε φαινομενικά κοινωνικοί. Στην ουσία μεταμορφώνει και αλλοιώνει την κοινωνικότητα πλήττοντας πολλές δυνατότητες που ενεργοποιούσαν παλιότερα οι άνθρωποι με μια άλλου τύπου αμεσότητα σε ρυθμούς κοινότητας (βραδύτητα στην κατανόηση, ταχύτητα στην ανάγκη). Η αλλοτρίωση επιταχύνεται σε μια αποξένωση από το περιβάλλον μας και αυτή είναι μια μετάβαση που ούτε καν παρατηρούμε. Εντέλει όμως, γινόμαστε αυτό που θέλουμε όταν γνωρίζουμε ποιοι είμαστε.
Μια διαπίστωση ακόμα που αφορά σχεδόν όλες τις περιπτώσεις είναι ότι κάθε αφορμή για το έναυσμα των σκηνών σε μεγάλο βαθμό έχει να κάνει με την αίσθηση και αυτό που επιβάλει γενικά το μετρό ως δομή και περιβάλλον, κυρίως τις ώρες αιχμής. Αμεσότητα και αποστασιοποίηση στην επαφή συγχρόνως, εναλλαγή ησυχίας και φασαρίας, γρήγορη μετακίνηση και αγχώδης ή κουρασμένη διάθεση στην ατμόσφαιρα. Αναρωτιέμαι αν αυτό το μείγμα που εκτονώνεται σε αυτό το ιδιότυπα δυσμενές τοπίο, χωρίς την αλαζονική διάθεση των γενικεύσεων, κανονικοποιείται σε τέτοιο βαθμό όπου όχι μόνο δεν αντιστρέφεται αλλά αποτελεί και την βάση για ένα πιο δυστοπικό σχήμα ανταγωνισμού που προφητεύει το μέλλον… Όμως γίνεται πιο πολύ; Και πόσο μπορεί να πυροδοτηθεί η ίδια σκηνή καθώς θα εισάγονται κι άλλα χαρακτηριστικά διακρίσεων και διαχωρισμών (φυλετικά, έμφυλα, ταξικά) που εντείνουν τον κανιβαλισμό μεταξύ των καταπιεσμένων;
Μια επιπλέον εκτίμηση, που έχει σημασία στο πλαίσιο του ξεπεράσματος τέτοιων κανιβαλιστικών συμπεριφορών, σχετίζεται με τη μη νομιμοποίηση τους. Όταν υπάρχει κάποια αντίδραση που απευθύνεται με την απαραίτητη ψυχραιμία και προκρίνει, ενεργοποιώντας και η ίδια την κοινωνική αλληλεγγύη και ισότητα που προϋποθέτει, την αξίωση στον Άλλον, αναπόφευκτα θα αφήσει εκεί που υπάρχει ακόμα “χώρος” το μήνυμα ότι ο εχθρός δεν βρίσκεται σε αυτή την πλευρά. Αντίθετα η κοινωνική συνείδηση θα συνεχίσει την πορεία της προς τα κάτω συμπαρασύροντας τους πιο κάτω αν δεν βρει της παρεμβάσεις που λειτουργούν ως αναχώματα στα κελεύσματα της εξουσίας. Αυτές τις ευθείες ή απολανθάνουσες προσταγές να απαξιώνουμε τους εαυτούς μας και τους Άλλους.
Στο τελευταίο περιστατικό που αναφέρεται παραπάνω, πλην της γράφουσας, δεν υπήρξε καμία αντίδραση. Για την ακρίβεια ο κόσμος στεκόταν, φαινομενικά τουλάχιστον, αδιάφορος και μάλλον ανησυχούσε για την καθυστέρηση του συρμού και όσοι απλά περνούσαν πήγαιναν στη δουλειά τους δίχως καν να σταθούν να δουν γιατί ένας άνθρωπος ωρύεται, καμία έκφραση, ούτε έκπληξη ούτε ανησυχία ούτε καν ένα βλέμμα που να συνδέεται με αυτό που συμβαίνει! Απλά τρομακτικό! Ξεχνιέται το γεγονός ότι η αλληλεπίδραση αποτελεί δυνατότητα σημαντική, δυναμική και μοναδική κοινωνικά. Όμως δεν ξεχνιέται απλά. Η ιδιότυπη αυτή αμνησία ή απενεργοποίηση δυνατοτήτων προκαλεί στην πραγματικότητα ένα πλαίσιο συγκρότησης του υπάρχοντος στο πλαίσιο του καπιταλισμού, όπου δημιουργούνται ολοένα και περισσότερο οι όροι και οι συνθήκες ώστε να ζούμε και να επικοινωνούμε με αυτό τον τρόπο. Ειδικά μέσα στον μητροπολιτικό ιστό.
Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν εξελιχθεί τα μέσα δικτύωσης (twitter,messenger, instagram, viber) και επικοινωνίας (smatfone κλπ) επηρεάζοντας σημαντικά το πώς επικοινωνούμε άρα και το ποιοι είμαστε. Η επικοινωνία έχει αποκτήσει τρομακτικές ταχύτητες, με λιγότερη ομιλία και περισσότερα μηνύματα, άρα πιο εσωστρεφής (αφού συμμετέχουν λιγότερες αισθήσεις), επιβάλλοντας μια αγωγή που αναπόφευκτα εσωτερικεύει ένα πολυεπίπεδο κώδικα κλειστότητας, ενόσω παραμένουμε φαινομενικά κοινωνικοί. Στην ουσία μεταμορφώνει και αλλοιώνει την κοινωνικότητα πλήττοντας πολλές δυνατότητες που ενεργοποιούσαν παλιότερα οι άνθρωποι με μια άλλου τύπου αμεσότητα σε ρυθμούς κοινότητας (βραδύτητα στην κατανόηση, ταχύτητα στην ανάγκη). Η αλλοτρίωση επιταχύνεται σε μια αποξένωση από το περιβάλλον μας και αυτή είναι μια μετάβαση που ούτε καν παρατηρούμε. Εντέλει όμως, γινόμαστε αυτό που θέλουμε όταν γνωρίζουμε ποιοι είμαστε.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου